Khi hơi thở hoá thinh không* là một cuốn tự truyện được viết lên bởi nhiều hơn một người. Đâu đó trong cuốn sách là những kí ức, xúc cảm, tình yêu của người còn ở lại trong sau khi tác giả qua đời.
Tác giả Paul Kalanithi, một bác sĩ phẫu thuật học tập tại Đại học Stanford, bị chẩn đoán mắc phải ung thư khi anh gần chạm đến đỉnh cao của sự nghiệp. Giải thưởng, tri thức, đánh giá chuyên môn, anh đều đã đạt được. Duy có điều, anh không được ở lại thế giới để sử dụng những kiến thức chuyên môn, những phán đoán sắc lẹm của mình để cống hiến với tư cách một vị bác sĩ độc lập chuyên nghiệp. Qua quá trình anh chiến đấu và chạm đến cái chết, người đọc được chứng kiến khi anh phải trải qua những tháng ngày đen tối nhất trong đời, nhưng lại cảm nhận được cách anh đối mặt với chúng đầy phẩm hạnh để từ đó rút ra ý nghĩa của cuộc sống, cái chết, và sự tồn tại của cá nhân một người.
Quá trình chuyển hoá rất khó diễn tả đó lại được anh chuyển tải thành lời văn hết sức thấm đượm (thú vị hơn là anh cũng đã có bằng Văn chương và Triết học của ĐH Stanford). Anh viết về những ca bệnh khó, những ca phẫu thuật, về cái chết của bản thân nhưng không hề khiến chúng nghe kịch tính. Bill Gates cũng có viết một bài đánh giá cuốn sách này, và có đề rằng:
Kalanithi demonstrates these [impossibly hard decisions] well, without sounding like he has a God complex.
("Kalanithi thể hiện được những quyết định sống còn của một bác sĩ hết sức xuất sắc, nhưng lại không hề tỏ vẻ mình là một vị cứu tinh.")
Nhưng hơn hết thảy, Kalanithi không viết về cái chết, cũng như rất nhiều sự việc khác, như một hiện tượng đơn lẻ. Anh lồng sâu chúng vào cuộc sống, thông qua đó phác hoạ chính xác mối quan hệ giữa người với người: bác sĩ và bệnh nhân, cha và con, chồng và vợ, cũng như giữa các đối trọng mấu chốt trong một đời người: sự sống và cái chết, sự nghiệp và gia đình, đức tin và lí trí.
Những dòng văn cuối cùng mà vợ anh, Lucy, viết để khép lại cuốn sách như mở van của một chiếc hồ ngập nước. Qua những chi tiết rất đời thường, như việc cô viếng mộ và rót rượu lên bãi cỏ, Lucy khiến chúng ta không khỏi bật khóc về mất mát của gia đình Kalanithi. Dẫu vậy, được chứng kiến cuộc hành trình vượt qua cái chết của Paul đã là một điều gì đó rất thiêng liêng rồi.
*Khi hơi thở hoá thinh không (Nguyên tác When breath becomes air) đã được Việt ngữ. Sách do NXB Lao Động, Alphabooks và Mega cùng xuất bản.
* Nguồn: IEG Foundation